Wybuch elektrowni atomowej w Czarnobylu nie był rzeczą najstraszniejszą. Te dopiero miały nastąpić. Skażona żywność wędrowała po całym świecie, jako dary od dobrodusznej Europy; ludzie masowo umierali w ciężkich bólach; rodziny traciły dorobek swojego życia, i nikt, absolutnie nikt się tym nie interesował. Serial, który ostatnio można oglądać na jednej z amerykańskich stacji telewizyjnych, to absolutnie nic w porównaniu do rewelacji, jakich dotarła Kate Brown.
Reportaż Kate Brown to książka wstrząsająca, strona po stronie szokuje i przeraża. Autorka sięga do prawdy, która wielokrotnie przeinaczana, przecinana na pół i podawana, jako zdeformowane wycinki prawdy, może przyprawić o gęsią skórkę i zawrót głowy. Ta z pozoru niewielka tragedia jest zminiaturyzowanym obrazem tego, co by się stało, gdyby doszło wtedy do znacznie większej katastrofy. Zminiaturyzowanej w sensie globalnym, bo dla wielu tubylców był to prawdziwy armagedon. Względy polityczne, ekonomiczne i militarne, ale też prywata, ego i strach przed konsekwencjami powodowały, że wyciągano błędne wnioski, podejmowano tragiczne w skutkach decyzje i tuszowano wiele późniejszych spraw związanych bezpośrednio lub pośrednio z wybuchem w Czarnobylu. Raport nieludzkich przedsięwzięć - bo tak też można nazwać tę książkę - ukazuje w dużej mierze czym my, zwykli, szarzy podatnicy, jesteśmy dla bogaczy, biznesmenów i władz nie tylko Rosji czy Ukrainy, ale całego świata. Świata, w którym liczą się jedynie finanse, a życie ludzkie jest mniej warte niż skażone uprawy rolne, wysyłane podstępnie do krajów trzeciego świata.
Nie tylko Sowieci uparcie pragnęli sprzedawać skażoną żywność. Opad radioaktywny z Czarnobyla, nierównomiernie rozprzestrzeniający się po Europie, szczególnie obficie spadł na Grecję. Greccy rolnicy żęli zboże przesiąknięte czarnobylskimi izotopami i w ilości 300 tysięcy ton wyeksportowali je do Włoch. Włosi odmówili przyjęcia tej pszenicy. Grecy nie zamierzali zabierać jej z powrotem, "w obawie przed reakcją greckich hurtowników". Między śródziemnomorskimi sąsiadami rozpętała się wojna handlowa. Ostatecznie Europejska Wspólnota Gospodarcza zgodziła się kupić skażone zboże. Po wymieszaniu z czystym ziarnem zostało ono przekazane do Afryki i NRD jako "pomoc humanitarna".
Czarnobyl. Instrukcje przetrwania przedstawia sposób myślenia decydentów, wadliwy system zabezpieczeń rozprzestrzeniania się skutków katastrofy, włącznie z dezinformacją, skażonymi produktami i przemieszczaniem się "skażonej" ludności, a także nierozsądne działania ludzi, którzy bardziej lub mniej świadomie narażali siebie i swoje rodziny na ogromne niebezpieczeństwo. Katastrofa ekologiczna w centrum Europy, w niewyobrażalnej skali i z niebywale dotkliwymi implikacjami, obnażyła niemoc świata wobec nieprzewidzianych zdarzeń. Siedemnaście lat po lądowaniu na Księżycu, udanych początkach podboju kosmosu, nie potrafiliśmy zadbać o bezpieczeństwo na własnym ogródku, nie znaliśmy skutecznych sposobów na walkę ze skutkami kataklizmu, i błędnie interpretowaliśmy znacznie słowa "humanitaryzm".
"Każdy z bohaterów tej książki po awarii w Czarnobylu stara się przeżyć: partyjne kierownictwo, urzędnicy średniego szczebla, lekarze, członkowie międzynarodowych organizacji, eksperci i koniec końców zwykli mieszkańcy byłego ZSRR, których los zależy od poprzednio wymienionych. A ci myślą raczej o sobie niż o wspólnym dobru. Ta książka doskonale przedstawia strategie jednych i drugich."
- Piotr Pogorzelski, dziennikarz redakcji międzynarodowej Polskiego Radia -
"Tragedia osadzona w realiach postapokaliptycznych. I można byłoby się dziełem zachwycać, gdyby nie fakt, że przedstawia smutną i dołującą prawdę o ludziach pozbawionych skrupułów, i o ludziach ogołoconych ze zdrowego rozsądku. O ludziach siejących dezinformację i o ludziach nie mających pojęcia o realnym zagrożeniu. Zachwycać można się autorką, która w sposób bezkompromisowy, rzetelny i zupełny potrafiła na nowo odtworzyć wszystko to, co działo się po katastrofie czarnobylskiej. Autorka wykonała tytaniczną pracę, aby dotrzeć do faktów, które przez 33 lata nie ujrzały światła dziennego. Ile jeszcze takich rewelacji czeka zakopanych pod grubą warstwą kłamstw, oszustw i ludzkiej głupoty?"
- Ivo Vuco | polski pisarz, krytyk literacki -
"Wybitna książka, owoc niezwykłych odkryć w archiwach, reporterskiej dociekliwości i talentu literackiego. Wciąga jak thriller, choć wszystko, o czym opowiada, wydarzyło się naprawdę. Dziesięć lat pracy pozwoliło ujawnić rzeczywiste ludzkie koszty Czarnobyla. Ale to książka o czymś więcej niż tylko o samej katastrofie — to również opowieść o tym, jak politycy manipulowali informacjami na jej temat, o niewidzialnej spuściźnie „atomu przyjaznego dla środowiska” i o przyszłości gatunku ludzkiego walczącego o przetrwanie w epoce zagłady."
- Robert Macfarlane | brytyjski pisarz -
"Kate Brown rzuca wyzwanie oficjalnej narracji o katastrofie w Czarnobylu i robi to przekonująco. Poparty gruntowną wiedzą, świetnie napisany reportaż mrozi krew w żyłach."
- Elizabeth Kolbert | amerykańska dziennikarka -
Dwanaście lat po katastrofie wskaźniki zachorowań na raka piersi na skażonych terenach Ukrainy i Białorusi były podwyższone o odpowiednio 80 i 120 procent.
PO CO NAM INNE PLANETY, SKORO NIE POTRAFIMY ZADBAĆ O WŁASNĄ
26 kwietnia 1986 roku w Czarnobylu miała miejsce największa w dziejach katastrofa elektrowni jądrowej. Natychmiast rozpoczęła się gigantyczna akcja ratunkowa, a przez kolejne miesiące lekarze i niektórzy działacze partyjni z ogromnym poświęceniem walczyli o to, by zminimalizować wpływ eksplozji na zdrowie ludności zamieszkującej skażone tereny. Jednak równocześnie trwała inna akcja – propagandowa – której stawką były nie tylko interesy Związku Radzieckiego, lecz także wszystkich państw wykorzystujących energię jądrową.
Kate Brown spędziła lata, wertując dokumenty w archiwach, przeprowadziła setki wywiadów z mieszkańcami Strefy Wykluczenia, z politykami, radzieckimi i zagranicznymi specjalistami od atomu. W efekcie szczegółowo opisała wydarzenia, które nastąpiły po katastrofie, ale przede wszystkim przygotowała wstrząsającą relację z tego, jak (i dlaczego) rządzący, ludzie nauki i media całego świata wspólnie wykreowali tę opowieść o Czarnobylu, którą znamy do dziś.
KATE BROWN
Profesor historii na Wydziale Nauki, Technologii i Socjologii Massachusetts Institute of Technology. Autorka książek Kresy. Biografia krainy, której nie ma, za którą otrzymała m. in. Nagrodę Amerykańskiego Stowarzyszenia Historycznego im. George’a Louisa Beera, Czarnobyl. Instrukcje przetrwania oraz Plutopia. Atomowe miasta i nieznane katastrofy nuklearne. Za tę ostatnią została wyróżniona m. in. Nagrodą im. Ellisa W. Hawleya, Nagrodą im. Alberta J. Beveridge’a, Nagrodą im. George’a Perkinsa Marsha, Nagrodą Literacką im. Wayne’a S. Vucinicha, Nagrodą im. Barbary Heldt oraz Nagrodą im. Roberta G. Athearna. W 2009 roku otrzymała prestiżowe stypendium fundacji Guggenheima. Publikowała także m. in. w „American Historical Review”, „Harper’s Magazine”, „Aeon Magazine” i „The Times Literary Supplement”.
TYTUŁ: Czarnobyl. Instrukcje przetrwania
AUTOR: Kate Brown
WYDAWNICTWO: Czarne
SERIA WYDAWNICZA: Reportaż
TYTUŁ ORYGINALNY: Manual for Survival. A Chernobyl Guide to the Future
TŁUMACZENIE: Tomasz S. Gałązka
PREMIERA: 24 kwietnia 2019
PROJEKT OKŁADKI: Agnieszka Pasierska / Pracownia Papierówka
LICZBA STRON: 496
OPRAWA: twarda
FORMAT: 133 × 215 mm
ISBN: 978-83-8049-840-2
OCENA: 10/10
POLECAMY RÓWNIEŻ TEGO WYDAWNICTWA:
W marcu 2019 roku, po odbiciu z rąk dżihadystów ich ostatniej enklawy, miejscowości Al‑Baghuz Faukani na wschodzie kraju, Syryjskie Siły Demokratyczne ogłosiły koniec kalifatu. Przez osiem lat wojny Syryjczycy oglądali coraz to nowe mundury – wojsk syryjskich, kurdyjskich, antyrządowych bojówek, dżihadystów, zagranicznych armii. Bratobójcza wojna domowa przerodziła się w wojnę zastępczą, prowadzoną przez największe potęgi w regionie i na świecie.
Comments