17 mar 20217 minut(y) czytania

DZIEJE - Herodot

Jeden z najsłynniejszych historyków i pisarzy żyjący przed naszą erą, a jednocześnie jeden z najuczciwszych wobec swoich czytelników wśród wszystkich ówczesnych skrybów. Prawdopodobnie zdawał sobie sprawę, że to, co przez niego zostanie spisane, czytać będą kolejne pokolenia, dlatego jako jedyny dopisywał w swoich księgach klauzule: „zgodnie z tym, czego się dowiedziałem” i „Ja zaś muszę podać, co się opowiada, ale bynajmniej nie jestem zobowiązany w to wierzyć i te słowa mają się odnosić do całych mych Dziejów". Te krótkie przypisy spowodowały, że uznawany jest dzisiaj za jednego z najbardziej wiarygodnych pisarzy tamtych czasów i chwała mu za to, bo oznacza to również niejako potwierdzenie tezy, że większość z pisarzy tamtych lat łgała, ile wlazło. Były to jednak czasy, kiedy literatura faktu przeplatana była pół na pół z beletrystyką, choć prawdę mówiąc, rozgraniczenia gatunkowe w literaturze wtedy jeszcze nie istniały w takiej formie, jak dzisiaj.

Kolejne wznowienie kultowej książki, a ja cieszę się, jakby ta publikacja ukazała się w Polsce po raz pierwszy. Mam jakiś sentyment do niej, być może dlatego, że była to jedna z pierwszych, po którą sięgnąłem sam, z własnej i nieprzymuszonej szkołą woli. Było to dawno, dawno temu (tak, jestem stary, ale co ma powiedzieć Herodot!), a ja wciąż wracam do tej książki i zawsze, kiedy ukazuje się jej wznowienie, chcę ją mieć. Zazwyczaj zmienia się jedynie oprawa, ale ja nie mogę sobie odmówić nowego wydania. Czytam za każdym razem, jakby to był pierwszy raz. I kiedy uzmysławiam sobie, że ten tekst ma już przecież co najmniej 2447(+) lat, to czuję, że trzymam w rękach coś nad wyraz wyjątkowego. Czuję się tak również, kiedy stoję przy dużo młodszych murach Koloseum, kiedy przechadzam się ulicami dużo starszego miasta Pompei, czy kiedy stoję pośrodku greckiej Świątyni Ateny. Czuję wtedy wielkość historii i wiem, jak wielką moc mają te miejsca i takie książki. Myślicie, że za kolejne dwa i pół tysiąca lat ludzkość będzie czytała Stephena Kinga lub przechadzała się antycznymi ulicami Warszawy? Nie sądzę. Dlatego chwytajcie za Dzieje Herodota, postarajcie się ją przeczytać w ciszy, spokoju i skupieniu, myśląc o tym, że obcujecie z Historią przez zajebiście wielkie "H".

Znawcy dziejów wśród Persów utrzymują, że Fenicjanie winni byli tej niezgody. Oni to bowiem przybyli od tak zwanego Morza Czerwonego nad nasze morze i osiedlili się w krainie, którą jeszcze teraz zamieszkują; zaraz też puścili się w dalekie podróże morskie; wywożąc zaś towary egipskie i asyryjskie, dotarli do różnych stron, między innymi także do Argos. Argos w owym czasie górowało pod każdym względem nad miastami kraju, który teraz nazywa się Helladą. Przybyli więc Fenicjanie do tego Argos i wyłożyli swój towar. Na piąty czy szósty dzień, kiedy już prawie wszystko wyprzedali, przyszła nad morze wraz z wielu innymi niewiastami królewna, której było na imię, jak to zgodnie również Hellenowie podają, Io, córa Inachosa. Stanęły przy rufie okrętu i kupowały towary, jakie im najbardziej przypadły do serca, a wtedy Fenicjanie porozumieli się z sobą i napadli na nie. Większość kobiet umknęła, Io jednak i jeszcze inne zostały porwane. Fenicjanie wrzucili je na okręt i odpłynęli d Egiptu.

Dzieje Herodota sprawiają wrażenie powieści historycznej o zarysie kryminalno-obyczajowym, z wątkami sensacyjnymi i thrillerem w tle. Nie jest to co prawda powieść kompletna, bo część tego, co zostawił sobie Herodot na później, nigdy nie została spisana, z powodu jego śmierci, lecz mimo ewidentnych braków w tekście, Dzieje budzą niebywałą radość z ich zgłębiania. Z pewnością jest to jedna z najznakomitszych reportaży tamtych czasów, dająca wspaniały, szeroki obraz tego, jak wyglądał wtedy Świat. Barwne opisy i mnóstwo arcyciekawych zagadnień, które dzisiaj pewnie nie wzbudzają tak wielkiego zdziwienia, to ogromny atut tej książki. Pamiętać jednak należy, że dwa i pół tysiąca lat temu człowiek oraz sposób jego życia i bycia różnił się od naszego diametralnie.

Ile jest prawdy w tekście, tego nie jest w stanie zbadać do końca nikt. Część opowieści została potwierdzona przez inne źródła historyczne i badania naukowe, a część została zdementowana i kategorycznie odrzucona przez współczesnych badaczy, ale jest w tej książce również mnóstwo spraw, tematów, opowieści i przekazów, których nie sposób zbadać, potwierdzić lub im zaprzeczyć. I choć ewidentnie jest w tej książce mnóstwo legend i bajdurzeń, to jednak wciąż jest to jedna z najważniejszych książek historycznych, jakie ludzkość może przeczytać. Sprawia to, że Dzieje są jeszcze bardziej fascynujące, a my czytamy je z zapartym tchem raz za razem i nie możemy wyjść z podziwu, jak świetnym językiem zostały napisane.

Jest nadto jeszcze inny święty ptak, któremu na imię Feniks. Ja go wprawdzie nie widziałem inaczej niż na malowidle, bo przylatuje do Egipcjan bardzo rzadko, co pięćset lat, jak mówią Heliopolici.

Podróż z Herodotem po starożytnym świecie Hellenów i Persów, Egipcjan, Scytów i Traków.

Dzieje, monumentalny tekst autorstwa Herodota – Greka rodem z Halikarnasu, żyjącego w V wieku p.n.e. – są najstarszym zachowanym w całości dziełem greckiej, a więc także europejskiej literatury historycznej. Jako ich główny temat sam Herodot wskazał wielkie zmagania i nieprzemijający antagonizm między Zachodem a Wschodem, czyli między jego rodzimą cywilizacją helleńską a potęgami azjatyckimi. Co prawda w opisie konfliktu sięgnął aż do wydarzeń mitycznych, ale rychło skupił się na bliższej historii, doprowadzając relację do prawie mu współczesnych wojen grecko-perskich i słynnych – po dziś dzień – bitew: pod Maratonem, Termopilami, Salaminą, Platejami… Opowieść tę wzbogacił, z jednej strony, o refleksje natury historiozoficznej i polityczno-ustrojowej, będąc zdecydowanym zwolennikiem greckiej wolności i demokracji w opozycji do tyranii. Z drugiej zaś – o obszerne dygresje dotyczące geografii krain Europy, Azji i Afryki oraz obyczajów, wierzeń i historii zamieszkujących je ludów. Już Cyceron nazwał Herodota „ojcem historii”. A w naszych czasach Dzieje stanowią przebogate źródło wiedzy o historii, geografii i etnografii starożytnego świata.

I zaklinamy was na bogów helleńskich, abyście do miast nie wprowadzali tyranii…

Księga I rozpoczyna się opisem walk pomiędzy Europą a Azją w czasach mitycznych. Następnie Autor omawia panowanie króla Lydii, Krezusa, który pierwszy zaatakował Greków w Azji Mniejszej. Państwo perskie i jego podboje stanowią ośrodek narracji, wokół którego skupione są wszystkie inne wątki. Herodot mówi więc najpierw o podboju Azji Mniejszej, Babilonu, następnie o wyprawie Cyrusa przeciw Messagetom, w końcu o jego śmierci.

Kolejny wielki władca perski Kambyzes i jego wyprawa na Egipt dała Herodotowi możność opisu tego kraju, jego religii, historii i obyczajów mieszkańców. Egiptowi poświęcił więc całą Księgę II.

Treść Księgi III wypełniają opisy podbitego Egiptu, dzieje Polikratesa z Samos, opis rządów Magów oraz początków panowania Dariusza i dokonanych przezeń reform.

W Księdze IV przedstawia wyprawę Dariusza przeciwko Scytom i ich dzieje, a następujący dalej opis wyprawy Persów na Libię prowadzi go do Kyreny i ludów z północy Afryki.

Księga V zawiera opowieść o podboju Tracji oraz dzieje powstania jońskiego.

W Księdze VI zaś znajduje się opis ujarzmienia Jonów oraz relacje z pierwszej wyprawy wojennej Mardoniosa i akcji Datisa/Artafernesa przeciw Atenom, zakończonej bitwą pod Maratonem.

Trzy ostatnie opowiadają o wyprawie Kserksesa. I tak Księga VII zawiera wydarzenia do śmierci Leonidasa pod Termopilami; Księga VIII mówi o walkach u przylądka Artemizjon i o bitwie pod Salaminą; wreszcie ostatnia, IX księga przynosi relacje z bitew pod Platejami, u przylądka Mykale i o oblężeniu Sestos.

Kserkses, jaki tylko lud napotkał po drodze ciągnąc z Doriskos przeciw Helladzie, zmuszał go do wzięcia udziału w wyprawie. A jak przedtem już zaznaczyłem, cały kraj aż do Tesalii był ujarzmiony, podlegał królowi i płacił mu podatki ponieważ podbił go Megabazos, a później Mardonios.

"Ubogi literacko jest ten, kto nie czytał Herodota. "Dzieje" to jedna z tych książek, którą każdy z nas powinien mieć u siebie i wracać do niej raz na jakiś czas, choćby po to, aby cieszyć umysł pięknem prawdziwej literatury".

- Ivo Vuco | polski pisarz, dziennikarz, krytyk literacki -

HERODOT

(ur. ok. 484 p.n.e. w Halikarnasie, obecnie Bodrum w Turcji, zm. ok. 426 p.n.e. w Turioj lub Atenach) – historyk grecki, zwany Ojcem historii, czasem także Ojcem geografii. Jedynym zachowanym jego dziełem jest 9-księgowa relacja z wojen perskich, opisująca także geografię i historię Hellady, Persji i Egiptu oraz okolicznych krain, zatytułowana Dzieje. Przedstawił w nich z dużą dokładnością współczesny mu świat grecki i perski, a jego opisy krainy nad Nilem stały się podstawą współczesnej egiptologii. W przeszłości niektórzy krytycy zarzucali Herodotowi przeinaczanie i fabrykowanie danych. Przez wiele stuleci oskarżano go o zapełnienie swego dzieła wymysłami, ale odkrycia archeologiczne dokonane w XIX i XX wieku potwierdziły rzetelność jego informacji zdobywanych niejako reporterskim sposobem, poprzez przeprowadzanie wywiadów z ludźmi (często wpływowymi) zamieszkałymi na odwiedzanych terytoriach, szczególnie w Azji Mniejszej i w Egipcie. Szczegółowa chronologia przedsięwziętych przez Herodota podróży da się ustalić tylko w przybliżeniu. Z pewnością wyspy Morza Egejskiego i wybrzeża zachodniej Anatolii poznał jeszcze w młodości, kiedy mieszkał w rodzinnym Halikarnasie i później, na Samos. W Grecji właściwej dobrze znał Attykę, zwiedził także sławniejsze pola bitewne – Termopile (VII, 198nn) czy Plateje (IX, 25, 49) oraz główne miasta... WIĘCEJ O HERODOCIE

Tytuł: Dzieje

Autor: Herodot

Wydawnictwo: Czytelnik

Data wydania: 28 września 2020 (PONOWNIE W SPRZEDAŻY OD 25.03.2021)

Tytuł oryginalny: Ἱστορίαι

Tłumaczenie: Seweryn Hammer

Premiera: 300 p.n.e. (najstarszy zachowany frag.) / 1908 (pierwsze wyd. krytyczne)

Premiera pierwszego wydania polskiego: 1954

Opracowanie graficzne: Ula Pągowska

Wydanie: XI

Oprawa: twarda

Format: 160 x 230 mm

Liczba stron: 680

ISBN: 978-83-07-03479-9

PRZECZYTAJ FRAGMENT

KUP TERAZ

E-BOOK

POLECAMY RÓWNIEŻ TEGO WYDAWNICTWA:

W swojej najnowszej książce Alberto Angela proponuje Czytelnikom wyprawę do czasów Kleopatry, Juliusza Cezara, Marka Antoniusza i Oktawiana Augusta! Do starożytnego Rzymu wstrząsanego wewnętrznymi wojnami u schyłku republiki i do Egiptu epoki ptolemejskiej. Główną bohaterką tej opowieści jest Kleopatra, ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu, kobieta o nieprzeciętnej urodzie, inteligencji i ambicjach, polityk i strateg wojenny, kochanka Cezara i Antoniusza, której niezwykłe i dramatyczne losy pobudzają wyobraźnię ludzi od ponad dwóch tysiącleci. Zdobyła wielką władzę, by na koniec stracić wszystko, lecz jej mit żyje. Znamy ją z szekspirowskich dramatów i hollywoodzkich filmów, stała się symbolem uwodzicielskiej siły, słynne po dziś dzień są sceny jej pierwszego spotkania z Cezarem (48 r. p.n.e.) oraz samobójczej śmierci (30 r. p.n.e.) po bitwie pod Akcjum. Jaka była naprawdę? Jak wyglądał jej świat? WIĘCEJ O KSIĄŻCE

WYDAWNICTWO CZYTELNIK NA FACEBOOKU

WYDAWNICTWO ALBATROS NA INSTAGRAMIE